به نقل از «قدس آنلاین»

شبهات قرآنی | رابطه مقدّرات شب قدر با اختیار و تلاش

تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۴۵۹۱۰

ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و در این ماه برای انس و الفت قلب ها با این هدیه الهی، به بررسی شبهات قرآنی در شماره های گوناگون خواهیم پرداخت.

پرسش :

اگر در شب قدر مقدّرات معیّن می گردد، پس تلاش و اختیار انسان در آینده، چه معنا و مفهومی دارد؟!

پاسخ اجمالی:

باید توجّه کرد که این مقدّرات و سرنوشت انسان بر اساس اسباب و عللی که «اراده و اختیار بشر» نیز جزئی از آن است، رقم می خورد؛ بنابراین، با وجود تلاش اختیاری انسان مقدراتش تقدیر می شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ضمن اینکه بخشی از مقدّرات انسان غیر حتمی بوده و قابل تغییر است.

پاسخ تفصیلی:

اختیار انسان و تعیین مقدّرات در شب قدر

مسأله منوط بودن سرنوشت انسان به اعمال اختیاری و کار و تلاش او، موضوعی عقلانی و مورد تأیید آموزه های دینی است. برای مثال می بینیم که خداوند متعال در آیه ۳۹ سوره نجم می فرماید: «وَ أَن لَیْسَ لِلاْنْسانِ إلاّ ما سعی»؛ (انسان بهره ای جز سعی و کوشش خود ندارد. علاوه بر آن در آیه ۳۸ سوره مدثّر می خوانیم: (هر کس در گرو اعمال خویش است)؛ «کُلُّ نَفْس بِمَا کَسَبَتْ رَهینَةٌ».

این در حالی است که در آموزه های دینی سخن از نزول فرشتگان برای تقدیر امور بندگان در شب قدر به میان آمده است؛ و شب قدر به عنوان شبی که مقدّرات جهان و انسان، ارزاق و سرآمد عمرها در آن رقم می خورد، معرّفی شده است. برای مثال در آیات سوم و چهارم سوره دخان می خوانیم: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»؛ (ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم و ما همواره انذار کننده بوده ایم، در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می گردد).

اکنون این سؤال مطرح گردد که: اگر در شب قدر مقدّرات معیّن می گردد، پس تلاش و اختیار انسان چه معنا و مفهومی دارد؟ و چگونه انسان می تواند با تلاش و کوشش سرنوشت خویش را تغییر دهد؟

معنای لغوی و اصطلاحی «قدر» و «تقدیر»؟

در پاسخ به این سؤال ابتدا و پیش از هر چیز توضیحی را به عنوان مقدّمه راجع به معنای لغوی و اصطلاحی «قدر» و «تقدیر» بیان می کنیم.

«قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین می باشد.معنای لغوی تقدیر در سخنی از امام رضا(علیه السلام) نیز بکار رفته و بدان اینگونه اشاره شده است: «تَقْدِیرُ الشَّیْ‏ءِ مِنْ طُولِهِ وَ عَرْضِه‏»؛ (اندازه گیری هر چیز اعم است از طول و عرض آن).

منظور از معنای اصطلاحی «قدر الهی» نیز عبارت است از اینکه خداوند هر مخلوقی را با اندازه، شرایط، خصوصیّات و توان مخصوصی به وجود می آورد. به عبارت دیگر، خداوند برای هر پدیده ای اندازه و حدود کمی و کیفی و زمانی و مکانی خاصّی قرار داده است که تحت تأثیر علل و عوامل تدریجی تحقّق می یابد.

نقش علل و اسباب و اراده انسان در تقدیرات الهی؟

با توضیحات فوق می گوییم تقدیر الهی در شب قدر به وسیله فرشتگان و بر طبق شایستگی افراد، و میزان ایمان عملشان تعیین می شود. یعنی برای هر کس آن چیزی را مقدّر می کنند که شایسته آن است؛ یا به تعبیری دیگر، زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده است و این نه تنها منافاتی با اختیار ندارد، بلکه تاکیدی بر آن است.

خداوند متعال بر اساس نظام سراسر حکمت هستی، چنان مقدّر کرده که بین پدیده های جهان روابطی خاص برقرار است؛ برای مثال می بینیم خوردن برخی غذاها بر تقویت حافظه موثر است. اعمال و کردار اختیاری انسان نیز از این قاعده مستثنی نیست و بین عمل و نتیجه آن رابطه مستقیمی وجود دارد. در شب قدر خداوند متعال رفتارهای برآمده از اختیار انسان را می سنجد و تقدیرشان را بر اساس قالبی تعیین می نماید.

بنابراین، بین تقدیر الهی و اختیار انسان، هیچ منافاتی وجود ندارد؛ زیرا در سلسله علل و شرایط موثّر در سرنوشت انسان، اراده او یکی از علل و اسباب است. لذا می گوییم: آنچه در شب قدر مقدّر می گردد به معنای سلب اختیار از آدمی نیست.

امکان تغییر در تقدیر الهی:

علاوه بر آنچه گفته آمد، هرچند سرنوشت و تقدیر انسان بر اساس اعمال گذشته او معیّن می گردد، امّا انسان می تواند با اختیار خود شرایطی را در آینده فراهم کند که سرنوشت جدیدی را رقم زند. در آن زمان خداوند متعال علل و نتایج پیشین را محو می نماید؛ و شرایط و نتایج جدیدی را مقدّر می گرداند. یعنی هیچ منافاتی ندارد امری که در شب قدر مقدّر شده است، به صورت دیگری تحقّق یابد؛ چون دگرگونی در تقدیر الهی، با تعلّق مشیّت الهی امری ممکن است. چنانکه قرآن در این باره می فرماید: «یَمْحُو اللّهُ مَا یَشَاء وَیُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْکِتَابِ»؛ (خداوند آنچه را بخواهد محو می کند و مندرج می سازد و ام الکتاب [و لوح محفوظ] در نزد اوست). در این آیه به «لوح محفوظ» یا همان «امّ الکتاب» و همچنین «لوح محو و اثبات» اشاره شده است. هر چند آنچه در «امّ الکتاب» ثبت است ـ یعنی قضا و قدر حتمی ـ تغییر پذیر نیست؛ امّا آنچه در «لوح محو و اثبات» ثبت شده است، ـ یعنی قضا و قدر غیر حتمی ـ قابل تغییر و محو و اثبات می باشد.

آموزه های راهگشا و نورانی اهل بیت(علیهم السلام) نیز بر این حقیقت دلالت دارند که امکان پدید آمدن تغییر در قضا و قدر غیرحتمی الهی وجود دارد. امام صادق(علیه السلام) در تبیین اثرات دعا، در توصیه به یکی از شاگردان خود می فرماید: «الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً فَأَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِفْتَاحُ کُلِّ رَحْمَةٍ وَ نَجَاحُ کُلِّ حَاجَة»؛ (دعا قضای الهی را بر می گرداند اگر چه قضای الهی محکم شده باشد؛ از این رو زیاد دعا کن که آن کلید هر رحمت و بر آوردن هر حاجت است). پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نیز درباره تأثیر صدقه در زندگی انسان می فرماید: «إِنَّ الصَّدَقَةَ تَدْفَعُ مِیتَةَ السَّوْءِ عَنِ الْإِنْسَانِ»؛ (صدقه، مرگ بد را از انسان دفع می کند). علاوه بر این، در روایت دیگری از امام صادق(علیه السلام) درباره تأثیر صله رحم در سرنوشت آدمی، می خوانیم که: «صِلَةُ الْأَرْحَامِ تُزَکِّی الْأَعْمَالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَی وَ تُنْمِی الْأَمْوَالَ وَ تُنْسِئُ لَهُ فِی عُمُرِهِ وَ تُوَسِّعُ فِی رِزْقِهِ»؛ (صله رحم اعمال را پاک می کند، بلا را دفع می نماید، اموال را افزایش می دهد، بر طول عمر می افزاید، و رزق را توسعه می دهد).

بنابراین انسان می تواند با تلاش و انجام عمل صالح و امور خیر سرنوشت شایسته ای را برای خود رقم زند و این امر با مقدّراتی که در شب قدر معیّن می گردد منافاتی ندارد.

منبع: آیین رحمت - دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: قرآن شب قدر اعمال شب قدر تلاش شب قدر مقد ر اختیار انسان خداوند متعال تقدیر الهی مقد رات بر اساس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۴۵۹۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اساتید حوزه علمیه خواهران در مسیر تربیت فرزندان جامعه می‌کوشند

به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام‌ یدالله صفری ظهر پنجشنبه در آیین گرامیداشت مقام معلم در مدرسه علمیه تخصصی ولی‌‍ عصر(عج) گرمی با تبیین ارزش و جایگاه معلم و استاد اظهار کرد: جایگاه معلم بسیار بزرگتر از یک شغل و منصب است چرا که انسانیت در گرو تربیت معلم است و معلمان میراث‌دار راه و روش انبیا و اولیای الهی می‌باشند.

وی خاطرنشان کرد: اگر امانتداری برجسته‌ترین اوصاف انسان و انسان گرانبهاترین امانت الهی است پس معلم بی‌نظیرترین امین و امانتدار می‌باشد چرا که وظیفه تربیت انسان را بر عهده دارد.

منتخب مردم اردبیل در مجلس خبرگان رهبری به ایثار و اخلاص اساتید حوزه‌های علمیه اشاره کرد و گفت: اساتید خواهر حوزوی با ایثار و اخلاص خود در مسیر تربیت فرزندان این جامعه همواره در تلاش و کوشش هستند و اجر و پاداشی خاص در نزد خداوند متعال دارند.

حجت‌الاسلام‌ صفری تصریح کرد: حوزه‌های علمیه اعم از برادران و خواهران مهمترین نقش تربیتی را در جامعه ایفا می‌کنند به‌خصوص خواهران طلبه که با ایثار و فداکاری خود نهال مقدس خانواده را آبیاری کرده و به مرحله کمال می‌رسانند.

کد خبر 6095136